De januskop van de opdrachtgever
Opdrachtgevers hebben twee gezichten, zoals de Romeinse god Janus. Behalve opdrachtgever zijn ze meestal ook opdrachtnemer. Menig opdrachtgever voelt zich zelfs in eerste plaats opdrachtnemer. Opdrachtgevers hebben echter beide rollen te vervullen.
Voor goed opdrachtgeverschap is het dus allereerst nodig om een goede intake van de vraag te doen. Dit vindt plaats tijdens het opstellen van de business case: de zakelijke rechtvaardiging van de opdracht. Bij business case denken we vaak aan een overzicht van kosten en baten. Dat kan, maar hoeft niet het geval te zijn. Voor sommige opdrachten bestaat de zakelijke rechtvaardiging er uit dat er nieuwe wetgeving aankomt waarvoor allerlei taken uitgevoerd moeten worden.
Gesteund door je business case formuleer je vervolgens de opdracht voor de opdrachtnemer. Een business case is geen statisch document. Bij fase overgangen of belangrijke veranderingen in het krachtenveld (voor en na verkiezingen…) actualiseer je de business case. Het kan zelfs voorkomen dat er geen zakelijke rechtvaardiging meer is voor de opgedragen werkzaamheden. Dan is stoppen van het project of programma waarschijnlijk de beste beslissing.
Janus is een Romeinse god en voor mij een mooi symbool voor de opdrachtgever. Janus is namelijk de god van het begin en het einde. Opdrachtgevers zijn dit ook: alleen zij bepalen of iets kan starten en wanneer iets afgesloten wordt.
Janus is ook de god van de doorgangen, de deuren. Projecten worden in fasen opgeknipt en alleen de opdrachtgever mag besluiten of een project naar een volgende fase mag gaan.
De god Janus is in nog een aspect symbolisch voor de opdrachtgever. De aansturing via de opdrachtgever – opdrachtnemer lijn heeft een horizontaal, gelijkwaardig karakter. Beide partijen zijn afhankelijk van elkaar. Dit is een nieuw element bij het leidinggeven binnen de overheid. Een hiërarchisch leidinggevende kan een dienstopdracht geven, die uitgevoerd moet worden. Een opdrachtgever kan dat niet. De klassieke leidinggevende ontvangt zijn orders van hogerhand en geeft ze door aan zijn ondergeschikten. De opdrachtgever neemt zijn opdracht(en) in ontvangst van gelijken en zet opdracht(en) uit aan opdrachtnemers die zelfs hoger gesalarieerd kunnen zijn en hogere posities kunnen vervullen. Het kan ook gerust zo zijn dat bij een volgende klus de verhouding opdrachtgever – opdrachtnemer omgedraaid is.
